Lo giorno se n'andava, e l'aere bruno toglieva li animai che sono in terra da le fatiche loro; e io sol uno
Merhabalar, geçen kantoda İlahi Komedyaya girmiştik hatırlarsınız dağa çıkarken, bu kantoda da özel olarak Cehenneme gireceğiz… diye düşünebilirsiniz ama hala aynı yerdeyiz. Aslında bu iki kanto birbirini tamamlıyor ve kitaba giriş bölümleri. Tabii ilk kantonun kitaba ,ikincininse ilk bölüm olan Cehennem’e (Inferno) giriş olduğunu düşünenler de var. Ne kadar çok görüş ayrılığı var bu kitapta? Gördüğünüz gibi zaman geçtikçe insanlar ayrışmaya daha fazla meyilli oluyor.
Çoğunlukla Dante ve Vergilius’un (Biraz da Beatrice’in ama onu da Vegilius’un ağzından dinliyoruz) diyalogları var 144 satırdan (44 tercet+1) oluşan bu kantoda. Hatta şöyle ;
1. Dante (10-36)
2. Vergillius (43-57)
3. Beatrice (58-74)
4. Virgil (75-84)
5. Beatrice (85-114)
6. Vergillius (115-126)
7. Dante (133-140)
Kısaca, bölüm boyunca Dante “Ben bunu hak etmedim” moduna giriyor ve Vergilius ikna ediyor. Biraz daha uzun hali ise aşağıda.
Karakterler: Dante – Vergilius – Beatrice – Gökyüzündeki Soylu Hanım (Meryem Ana) – Lucia (Meryem’in Habercisi) – Yaşlı Rachele
Kısa Özet: Akşam olmuş, ikilimiz cehenneme yaklaşıyorlar. Dante birden şüpheye düşüyor, daha önce bu yolculuğu gerçekleştirmiş sadece iki kişi var Aeneis ve Aziz Paul. Kendisi kim oluyor ki bu yüce adamların mertebesine çıkabiliyor. Korkuyor aslında biraz da. Vergilius “Ayıp ayıp” diyor.” Yukarıda kaç tane yüce ruh- en başta Beatrice- seni düşünüyor, destekliyor, sen korkuyorsun.” Bakire Meryem, habercisi Lucia vasıtası ile Dante’nin cennetteki aşkı Beatrice’i, Vergilius’un Dante’ye o karanlık ormanda doğru yolu bulmasına yardımcı olmasına ikna etmesi için göndermiş (Zor bir cümle evet:). Beatrice’in ağladığını gören Vergilius da Dante’ye yardım etmeye karar vermiş. Yukarıda üç kadın bu yolculuğu onaylıyor deyince Dante de tekrar kabul ediyor ve devam ediyorlar yola.
Kısa Analiz: Bu kantoda analiz edilecek fazla bir şey yok, fazla bir olay da yok aslında. İşte her kanto için ayrı bölüm yapınca arada bazen böyle boşluklara denk gelebileceğiz. Yine de belki Dante’nin düşündüğü iki kişinin Papalığı ve İmparatoru temsil ettiğini söyleyebiliriz. Yani ben ne Aeneis ne Paul’um derken aslında kendinde bu iki ismi de birleştiriyor belki Dante. Zaten bölüm içinde de ilk Romanın kurucusu ile Roma Kilisesinin ilk papasını beraber kullanarak bu iki unsur arasındaki dengeyi koruyor. Korkuyu da düşünebiliriz belki. Sonuçta cehenneme bir ruh olarak değil bir insan olarak girecek karakterimiz. Neyse, notlarda detaylandırırız bunları nasılsa.
Notlar:
1- Gün bitiyordu, kararan hava
yeryüzündeki canlıların yorgunluklarını
alıyordu; ben de tek başıma,
Burası için Vergilius tarzı bir açılış deniyor. Hatta Aeneas’ın 8’inci kitabında benzer bir bölüm (26-27) varmış. Bundan sonra girmeyeceğim gerçi bunlara. Çok var çünkü şiir boyunca önceki kantoda da söylediğim gibi. Burada bir de tek başına ibaresi var. İşte Dante Vergilius’u dikkate almıyor burada. Cehenneme canlı olarak girecek kendisi, Vergilius sadece bir ruh.
7- Ey Musa’lar, ey yüce ruh yardım edin bana,
ey gördüklerini yazacak bellek,
Musa’lar olarak çevrilen şey Muse’lar. yani Antik Yunandaki 9 ilham perisi tanrıça. Daha sonra (Araf ve Cennet’te) Hıristiyan azizlerine yakaracakmış Dante ama cehennem için Muse’ları tercih etmiş. Bir de şöyle bir şey var. Gerek Homeros, gerekse Vergillius eserlerinin ilk bölümünde başlarda Muse’lara/tanrılara başvuruyorlar. Dante’nin bunu ikinci kantoda yapması nedeniyle, asıl başlangıcın bu olduğunu, ilk kantonun bir nevi proposito(tanıtım/açıklama gibi bir şey galiba) olduğunu söyleyenler var. Bunun dışında deha o dönemlerde muse’lar için oldukça sık kullanılan bir sıfatmış ve belleğin de bir kitap şeklinde olduğu düşünülüyormuş. Gerçi buradaki deha vb. şeyler için de bir kesinlik yok ama neyse:)
9- soyluluğun şimdi kendini belli edecek.
Gereksiz bir ayrıntı daha size. Chaucer’in House of Fame kitabında bir şiirde buradaki birkaç dizeyi andıran şeyler yazmış. Dante’nin etkilediği binlerce ünlü isimden sadece biri.
13- Diyorsun ki, Silvius’un babası
ölümsüzlük ülkesine diri diri girdi,
ruhuyla bedeniyle.
Aeneis’i kastediyor (İsmini kullanmıyor). Büyük oğlu Ascanius yerine neden Silvius’u kullandığı da ayrı bir muamma. Bir de Aeneis’in cehenneme inişi ortaçağda genellikle felsefi bir iniş olarak düşünülüyormuş galiba, burada bedeniyle diyor Dante.
16- Her kötülüğün düşmanı, destek verdi
bu çok değerli, çok önemli kişiye,
sağlayacağı sonuçlar nedeniyle,
Tanrı tabii her kötülüğün düşmanı . Bu sağlayacağı büyük etki aşağı satırlarda açıklanıyor. Ben şimdi anlatayım ama. İlahi Komedya’da geçen en önemli politik inanışlardan biri Tanrının Roma’yı imparatorluk kurması için özellikle seçtiği, böylece sonraki dönemde İsa gelecek ve Katolik Kilisesi kurulacak. İşte birkaç satır aşağıda geçen büyük Petrus da Roma kilisesinin ilk papası. Yani Aeneis gitmeseydi cehenneme Roma, dolayısıyla papalık olmayacaktı demeye getiriyor Dante bir şekilde.
28– Daha sonra Vas d’elezione de gitti oraya,
Burada geçen ifade chosen vessel yani seçilmiş araç. Bu İncil’de İsa’nın Ananias ‘ı Saul’e (Paulus) gönderirken onun için kullandığı kelimeler, yani İsa’yı insanlara tanıtmak için seçilen araç. Dante Paulus’un adını da direkt olarak söylemiyor.
Aziz Paul’un yolculuğu da İncil’de Korintlilere 2. Mektup’da geçiyormuş. (Ya da Apocalypse of Paul kitabında tam emin olamadım)
32- Ne Paulus’um, ne de Aineias’ım ben,
Burada ikisinin de ismini kullanıyor :))
Bir de Aeneis de Hades’e girmeden önce Dante gibi iki kişinin adını Theseus ve Alcides anıyormuş.
52–Boşlukta sallananlarla birlikteydim,
Limbo’da İsa’nı kendilerini kefaretini ve cennete gitmeyi bekleyen ruhlar. Limbo açıklanacak 4.kantoda.
56- kendi diliyle konuştu benimle,
yumuşacık, alçacık, melek gibi sesiyle:
Vergiliusd Latince Beatrice İtalyanca konuşuyor normalde. Bir de Beatrice’in anlatıldığı bölümler dönemin aşk şiirlerindeki “dolce stil novo” tarzıyla yazılmış. Bunu kullananlar arasında Petrarca ve Dante (Yeni Hayat’da) varmış.
72- beni getirip böyle konuşturan, sevda.
Buradaki sevdadan kastedilen bazılarına göre Dante’ye karşı olsa da genel kanı tanrı aşkı. Rosetti’nin “Blessed Damozel”indeki gibi bir ölümsüz aşk durumu mevzu bahis değilmiş yani (Hollander’ın söylediğine göre)
73-Efendimizin yanına vardığımda
senden övgüyle söz edeceğim ona.’
700 yıl fark olsa da hiç değişmiyor işler, sen benim sırtımı kaşı ben de senin 🙂 (Gerçi bu bir parça da bu olayın kaynağının Tanrı’ya dayandığı anlamına geliyor)
76- ‘Ey erdemli kadın, gökyüzünün en küçük yuvarına
“Within the heaven that has the lesser circles” Aslında burada daha küçük çemberli cennet diyor. Bu da o dönemki sisteme göre “ay cenneti “ oluyormuş ( en yakındaki cennet ya da en küçük yörüngeye sahip gökyüzü) Bütün göksel varlıklar mükemmel bir düzendeyken değişebilen tek buymuş galiba ortaçağ felsefesine göre.
Bir de bu dizlerde Vergillius Beatrice’in erdemine övgüler düzüyor, oysa tanımıyordu kendisini o ana dek. Belki de tanrıya anlatacağını duyunca heyecanlandı arkadaş:)
80- ama yerine getirmek için artık çok geç:
Ben anlamadım niye geç olduğunu tam olarak, İngilizcesi tam olarak bu demek değil gibi, sanki “eğer olduysa ve geç kaldıysam bana daha fazla söylemenize gerek yok” gibi bir şey. Ama o da mantıksız geldi. Başka çevirilere de bakmak gerekli
95- soylu bir kadın çok içlendi,
Meryem Ana- Cehennem bölümünde onun da İsa’nın da isimleri direkt kullanılmıyor.
97-Lucia’yı yanına çağırıp şunları dedi:
Sirakuza’nın baş azizi Aziz Lucia, burada Meryem’in habercisi. Floransa’da iki kilisesi varmış galiba o dönemde. Neden seçildiği konusunda görüş birliği olmasa da görme yetisinin koruyucusu olan bu azizeyi göz rahatsızlığı geçirdiği için sevdiği düşünülüyormuş Dante’nin. Işık anlamı da var isminin. Belki de yol gösteren ışıktır kendisi.
101- yola koyulup, yaşlı Rachele ile
Yakup Peygamberin Leah’dan sonraki 2.karısı. Leah dünyevi hayatı, Rachel ise düşünce/dini hayatı temsil ediyormuş. Şöyle bir de hikayesi varmış. Yakup Rachel’le evlenebilmek için 7 yıl abisi Laban’ın emrinde çalışmış. 7 yıl sonunda Laban kardeşi Leah’e peçe ile Rachel süsü vererek Yakup’la evlendirmiş. Sonra Yakup ancak bir yedi yıl daha çalışıp Rachel ile evlenebilmiş.
105- seni sevdiği için sürüden ayrılan insana?
Dante Beatrice aşkı ile normal insanlardan farklı bir ruha erişti olarak yorumlanabilir, ya da normal yazımdan dini yazıma geçti olarak. Yani iki türlü yorumlayan da var.
107- denizin erişmediği ırmağın kıyısında
ölümle pençeleştiğini görmüyor musun?
Burası da oldukça kafa karıştıran bir bölüm. Deniz (Okyanus) için Ölü Deniz, Şeria Nehri düşünüldüğü gibi , ilk bölümdeki zorlukları anlatan br metafor olduğu da tahmin ediliyor.
124 – kutsanmış üç kadın
Meryem Ana, Aziz Lucia ve Beatrice. (Lucia yerine Rachel diyenler de var ama genel kanı Lucia olduğu yönünde. ) İlk kantodaki üç canavarla paralellik gösteriyor bir nevi.
127-Gecenin soğuğunda büzülüp kapanan,
gün ışıyınca dirilip, doğrulan
çiçekler gibi, ben de
Bu kanto başlarken güneş batıyordu, Dante’nin de içine bir şüphe /korku düşmüştü. Şimdi güneşin doğuşuyla Dante de kendine geliyor. Güzel bir benzetme.
132- konuştum özgür bir insan gibi:
Korkularından arınmış bir insan
142-sarp, çetin yola girdim ben de.
İlk kantonun sonundaki gibi yürüyor yine.
Fazla bir şey yok dedim ama yine uzadı epey. Umarım bir şey kalmamıştır kafanıza takılan. Bu iki bölümlük girişten sonra önümüzdeki bölümde nihayet farklı resimler görebileceğiz. Üçüncü kantoda görüşmek üzere
Not: Oğlak yayınlarından okuyorum ben bu arada kitabı. Bu çeviride 37 ve 38. üçlükler yer değiştirmişler (109-112 satırla başlayanlar) Anlama o kadar çok etki etmiyor ama bilgi vereyim dedim.
SAÇMANIN BAĞLADIKLARI 