Bu yüzden yitiğiz biz, başka bir suçtan değil, tek cezamız umutsuz bir özlemle birlikte yaşamamız.
Merhabalar, geçen kantoda Cehennemin kapısından girmiş, tarafsızları görmüş, Acheron’dan karşıya geçerken de bayılmıştık hatırlarsınız. Böyle birinci tekil (çoğul) şahıs anlatıcı olunca kendimizi Dante’nin yerine koyabiliyorum ben de rahatça.
Ve bu kantoda giriyoruz nihayet cehenneme, herkesin beklediği dehşet, işkence, ateş, kan, günahlar ve sonuçları, işte yer altı dünyası, işte cehennem , değil mi? Değil:)
Yani cehennem, evet, ama diğerlerine değil. Öncelikle Dante’nin cehennem tasarımına bakalım isterseniz. O Boticelli tablosunda ve yandaki resimde de görebileceğiniz gibi Dante cehennemi dünyanın merkezine doğru 9 çember olarak düşünmüş. Dibe indikçe şiddet artmakta. Şimdi ise en dış çemberdeyiz, Limbo’da.
Limbo kelimesini daha önce görmüştük (Inception’da değil 2. Kanto’da) Evet ölüm sonrası Vergilius’un mekanı burası. Ben açıkçası burayı cehennem ile Araf arasında bir yerde sanıyordum başta, ama birinci çemberiymiş Cehennemin. Ve o girişte gördüğümüz onca kargaşa ve eziyete karşın cehennemin bu ilk çemberi güllük gülistanlık, dünyanın bir parçası gibi. Nasılmış bakalım:
Karakterler: Dante – Vergilius – Limbo’da yaşayanlar*
Kısa Özet: Dante bir gök gürültüsü sesi ile uyanıyor. Acheron’un karşısına geçmişler ve bir uçurumun (Cehennem) kenarındalar. Aşağıdan gelen iniltiler koca bir gök gürültüsünü andırıyor. Vergilius yüzü bembeyaz aşağıya doğru inerken takip etmesini söylüyor Dante’ye. Dante korkudandır herhalde diye endişelenince, (erkekliğe toz kondurmayan) Vergilius sadece cehennemdeki ruhlara acıdığı için yüzünün beyaz olduğunu söylüyor. Sonra da giriş bölümünü takip eden ilk çembere, yani Limbo’ya iniyor ikilimiz. Buradaki ruhlar işkence görmüyorlar, sadece genel bir üzüntü var, cennete giremedikleri için bir iç çekiş. Ama cennete girmenin temel şartlarından olan olan vaftize tabi tutulmamış buradakiler İsa’dan önce yaşadıkları için (sonra doğanlar da var gerçi :).
Günahları yok yani buranın sakinlerinin (En başta Vergilius’un) Peki, diye soruyor, Dante, buraya gelip de çıkabilen var hiç ? Meğer zamanında İsa aşağı inip kendinden önceki peygamber ve efradından kim var kim yok toplamış ve cennete götürmüş.* (Klasik nepotizm, her dinde var). Neyse Limbo ormanında ruhların arasında yürürlerken etrafında önemli olduğunu düşündüğü kişlilerin bulunduğu bir ışık görüyor Dante. Vergilius dünyadaki ünlerinin onlara bu statüyü kazandırdığını söylüyor ve kendilerini karşılayan bu dört yüce şairi tanıtıyor (Homeros, Horatius, Ovidius, Lucanus)* Vergillius’la birlikte Limbo’nun en değerlilerinden olan bu topluluk Dante’yi de aralarına kabul ediyor .Ekip konuşa konuşa bir akarsuyla çevrili 7 duvardan oluşan bir şatoya geliyorlar. Kapılardan geçe geçe şatonun merkezindeki yeşillik alana da giriyorlar. Burada da, aydınlıkta, Aristoteles başta olmak üzere bir çok ünlü filozof , bilim insanı ve tarihi kişiyi * görüyorlar. Daha sonra da grup bunları uğurluyor ve ikinci daireye geçiyoruz.
Kısa Analiz: Bir önceki giriş (antre) kısmındaki eziyetlerin aksine limbodaki tek sıkıntı belki karanlık olması. Burada çoğunlukla İsa’dan önce yaşamış ve vaftiz edilememiş günahsız ruhlar var. Bunların arasında dünyadayken önemli işler başarmış, sonraki nesillere örnek olmuş yüce insanlar bir şekilde ışıklarını koruyor. Yani dünyadaki ölümsüzlükleri burada da onları ayrı bir yere koyuyor.Burada ne yardan ne serden vaz geçme durumunu görüyoruz yine. Dante; Homeros, Vergilius gibi ulu ozanları, Aeneas, Sezar gibi Roma ve İtalya’nın kurulmasına ön ayak olanları, Aristoteles, Platon gibi felsefe ve bilimde o zamana kadar bilinen bir çok şeyi ortaya atan insanları cennete koyamasa da, bildiğimiz şekilde cehennemlik olmalarına da izin vermiyor. Çünkü onları tek hatası İsa’dan önce doğmak ve böylece bir mesihin gelip herkesi kurtaracağını öngörememek.
Yukarıda çoğunlukla dedim çünkü Limbo’daki önemli insanlar arasında (az da olsa) Müslümanlar da var. Bunlar (Selahaddin , İbn-i Sina, İbn Rüşd) Hıristiyanlıktan sonra doğmuş insanlar (ve hatta Selahattin haçlılara karşı savaşmış) Bunların Limbo’ya alınmasının sebebini , Dante’nin usta olarak gördüğü bilim insanlarına kıyamaması olarak tahmin ediyorum.(Selahaddin Eyyübi belki karizmasındandır, hala çözemedim onu)
Buradaki bir diğer husus Dante’nin kendini top 6’ya sokması. Ukalalık diyebilirsiniz ya da narsizm (Özellikle buraya kadar kadar sadece bir şiir kitabı (Yeni Hayat) ve henüz 3 kanto yazdığını göze alırsak). Ama günümüzde Dante’nin, Homeros ve Shakespeare’le beraber dünyanın en tanınan ozanları arasında anıldığını düşünürsek belki de sadece ileri görüşlülüktür bu.
Bir de İsa’nın Eski Ahit’de bulunan diğer peygamber/kutsal kişileri cennete götürme olayı var, neden en başta cennete gitmemişler diyebiliriz mantıken. Teslis inancını konu alan bir açıklaması vardır belki bunun ama ben Dante’nin Limbo mantığını haklı çıkarmak için yaptığı bir şey olduğunu düşünüyorum. Kesinlikle yanlış olabilir tabii bu düşüncem, araştırmak lazım. (Kesiğnlikle yanlışmış evet, Hıristiyanlıkta ”harrowing of hell” konsepti varmış. Cehenneme inip dürüstlerin ruhlarını çıkartmak. Bazı inanışlara göre İsa çarmıha gerilme ve dirilmesi arsındaki dönemde cehenneme inmiş ve o zamana kadar orada olan masum ruhları kurtarmış, karışık gerçi, ruh filan kurtarmadı diyenler de var, Hıristiyan teolojine bu kadar girmek yeterli bence ama)
Notlar:
7- Sonu gelmez iniltilerin yükseldiği
Orijinal metinde burada da ilk mısrada da gök gürültüsü geçiyor. Dante’yi uyandıran ses (gökgürültüsü) ile bunun (iniltilerin oluşturduğu gökgürültüsü) aynı olup olmadığı konusunda bir görüş birliğine varılamamış ama.
14-karanlıklar dünyasına iniyoruz” dedi.
Orijinal metinde (İtalyanca+İngilizce çeviri) kör dünya olarak geçiyor. Ama “karanlık dünya”nın anlaşılması daha kolay. Buranın sakini Vergilius bile kör dünya diyor buraya . Yani ne kadar normal bir yere benzese de cehennem burası, bir iniş eylemi var başta, yani cehennemin ilk çemberine iniyoruz, burası da bir ceza yeri bir şekilde. Ama buranın tek olayı karanlık olması aslen, çünkü eziyet filan yok, sadece “keşkeler” var.
20-aşağıdaki insanların durumuna
duyduğum acıma.
Buradaki acıma duygusu da uzun zaman boyunca tartışılmış., Limbodakilere mi, tüm cehennemdekilere mi diye. Ama -geçen kantolarda da söylediğim gibi- Dante ilerleyen bölümlerde cehennmedekilere günahları nedeniyle acımaması gerektiğini öğrenecek, bu nedenle Vergillius’un sadece Limbo’dakileri kastettiği düşünülüyor genelde.
24-ilk daireye soktu beni
İlk dair Limbo, tarafsızların olduğu giriş kısmı 0. Daire o zaman.
25 Burada kulağıma gelenler hıçkırık değildi,
duyduğum, sonu olmayan havayı
titreştiren iç çekişleriydi;
Burada da geçen kantoda olduğu gibi –karanlıktan dolayı- algılanan ilk önce sesler algılanıyor.
28-çocuklu, kadınlı, erkekli
kalabalık kümelerin işkence görmeden
çektikleri acının sesleriydi.
Burada Aquino’lu Thomas’la Dante arasında Limbo konusunda bir farklılık var. (Evet Limbo daha önce de Hıristiyan Camiasında konuşulan bir yer) Thomas Limbo’da sadece Yahudi azizleri (Ki İsa onları cennete götürüyor) ve vaftiz olamamış çocuklar olması gerktiğini düşünüyor, bu çocukların acı çekmesi konusunda ise şüpheleri var. Dante ise burada bir ayrım gözetmeden vaftiz olmayan ve iyi paganların hepini Limbo’yaa alıyor, ama çocukları da diğerleri gibi acı çekenler arasında gösteriyor (göreceli gerçi acı da)
35-çünkü senin inancının da giriş kapısı
vaftizden yoksun kalmışlar;
Buradaki porta’nın (kapı) eski metinlerde patra (bölüm) olduğuna dair görüşler var. Vaftiz olanlarla olmayanları ayırmak gibi. Neyse ne olursa olsun vaftiz olmak cennete giriş için önemli bir kritermiş.
41-başka bir suçtan değil, tek cezamız
umutsuz bir özlemle birlikte yaşamamız.”
Burada cezalarını açıklıyor Vergillius, buradan çıkma umudu yok, tanrının ışığına duyulan özlemle yaşayacaklar sonsuza kadar.
44-çünkü Limbus’ta sallantıda olanların içinde
Burada sallantıda (askıda) deyince acaba buradaki ruhların başka bir tarafa (cennet/cehennem) geçme ihtimali var mı diye de düşünülmüş önceki yüzyıllarda. Ama bunların aslında cezalarıyla, ulaşılması imkansız arzuları arasında sallantıda olduğunda uzlaşılmış.
49 “kendisinin ya da başkasının çabasıyla
buradan çıkıp da kutsanan biri var mı?”
Buradaki orijinal metin-yanlış anlamadıysam- “Kendisinin ya da başkasının çabasıyla buraya gelip daha sonra kutsanan var mı?” şeklinde. Kendisinin çabasıyla gelenler işte Yahudi azizleri ya da diğer paganlar, başkasının çabası ise vaftiz edilmemeden ölen çocuklarmış. Boccacio Dante’nin bu soruyu Vergilius’un kurtulma umudu olup olmadığını öğrenmek için sorduğunu iddia etmiş.
52 -yanıt verdi: “ Buraya yeni gelmiştim ki,
başına zafer tacı giymiş güçlü biri
de buralara indi.
Güçlü biri İsa, cehennemde ismini zikretmeme olayı devam ediyor, bir de tanımıyor olabilir tabii Vergillius o zaman. Buraya yeni geldiğimde, İsa’nın çarmıha gerildikten sonra cehenneme indiği düşünülüyor yani yaklaşık Vergillius öldükten 53 yıl sonra MS 34 yılında
55 İlk atasının, onun oğlu Habil’in, Nuh’un,
Şimdi 55’den 61’e kadar İsa’nın kurtardığı Yahudi azizlerini sayıyor, listeyi aşağıda bulabilirsiniz. Yalnız Rahel dışındaki kadınlardan (mesela Havva) burada bahsedilmiyor. Ama Cennet’teki kantolarda 25 erkek 7 kadın olmak üzere toplam 32 kişinin kurtarılmış olduğunu görüyormuşuz Eski Ahitte geçen.
71-yine de saygın kişilerin
Şimdi buradan 100. Satıra kadar saygın daha doğrusu onur/onurlu kelimesi 7 defa tekrar ediliyormuş, bu ilahi komedyadaki en yoğun kelime kullanımıymış. “Onur” Dante için erdemin ödülüymüş. Paganlarda da en önem verdiği şey bir açıdan. Bir de bu bölümler büyük şairler için yazılmış, Dante şiirle onuru bağdaştırmış olabilir mi kendisini öne çıkarmak için?
83-dört iri gölge ilerledi,
Ortaçağın genelinde (resim /heykel) olduğu gibi İlahi Komedya’da da ahlaki büyüklük fiziksel büyüklük ile doğru orantılı olarak görülüyormuş. Şairler için aşağıya bakabilirsiniz. Bu şairleri Dante Epik (Homeros), Trajedi (vergillius), Satir (Horatius), Ağıt (Ovidius) ve Tarihi (Lucanus) olarak ayırmış. Komedi için ünlü Latin şair Terence’i eklememesinin sebebi de o rolü kendisine biçmesiymiş.
86 – “ Elinde kılıcı ötekilerin önünde
Homeros epik bir şair olduğu için ve şairlerin piri olduğu için ve epik şiir diğerlerinden üstün olduğu için kılıç taşıyormuş.
106-Soylu bir şatonun önüne geldik,
yedi kat yüksek duvarla çevrili,
şatoyu güzel bir akarsu koruyordu.
Bu şato konusunda da bolca düşünce var. Önemli paganların burada bulunduğu aşikar. Etrafındaki yedi duvar, felsefenin yedi dalını , yedi sanatı ya da yedi erdemi simgeliyor olabilir. Nehir de bu insanlar dışındakilerin girmesini engellemek için , bizimkileri engelleyemiyor tabii.
116-herkesi görebileceğimiz açıklık,
aydınlık, yüksek bir yerde durakladık.
Burası Elysion Çayırları’nı , yani yunan mitolojisinde kahramalık göstertenlerin gidecekleri yeri çağrıştırıyor ki Aeneis’te de geçiyor.
128- ve tek başına bir kenarda duran Selahaddin’i gördüm.
Selahaddin Eyyübi’nin esir aldığı Hıristiyanlara iyi davranması ona genel bir sempati kazandırmış. Boccacio’da iki hikayesinde yer vermiş kendisine. Bu yüzden olabilir Dante’nin onu Limbo’ya koyması. Yine de Paganlar dışında modern (Dante’ye göre) zamanlardan 3 kişiyi Limboya alması, bunları da Hıristiyanlığın düşmanı olarak gördüğü Müslümanlar (kafirler) arasından seçmesi ilginç.
130 – Biraz daha kaldırınca gözlerimi,
bilginlerin en bilginini
filozoflar arasında oturur gördüm.
Filozoflar daha yukarıda oturmakta, en üstte oturan en bilgini de dönemin gözde filozofu Aristoteles tabii, ona yakın oturanlar Sokrates ve Platon, diğerleri daha aşağıda
Aslında limbo hep istediğimiz cehennem gibi bir parça, hani günümüzde bazı insanlar diyor ya “Cehennemdeki insanlar cennete göre çok daha iyi, oraya gitmek daha mantıklı” diye, belki limbo’da onlar için en uygun ortamdır, kalınabilir karanlık karanlık 🙂 Bu arada çok güzel bir platform oyunu da var Limbo diye, bilmeyenler için aşağıya oynanış videosunu atayım.
Neyse daha fazla ayrıntıya girmeden şu sıralı listeyi de ekleyelim buraya. Sonra da terk edelim limboyu. Bu bölüm fazla karakterle haşır neşir olduk, Beşinci kantoda ikinci çembere ineceğiz,bakalım oralarda kimler var tanıdık. Bir sonraki kantoda görüşmek üzere.
* Limbo Karakterleri Sıralı Tam liste:
- Dört Ozan
Homeros, Yunan epik şair, llyada ve Odysseia’nın yazarı ..
Horatius, Quintus Horatius Flaccus; Latin şair lirik şiirleriyle tanınıyormuş (Dante satirik demiş) .
Ovidius, Publius Ovidius Naso; Latin şair, ağıtlar yazıyormuş Dante’ye göre.
Lucanus, Anneus Lucanus; Latin şair, Tarihi şiirler yazıyormuş.
- Truva Ekibi + Romalılar ve Ataları
Elektra, Troya’nın kurucusu Dardanus’un annesi.
Hektor, Troya kralı Priamos’un oğlu; Troya savunmasının kahramanı.
Aeneas, Homeros’un İlyada destanda da yer alan Vergilius’unAeneis adlı destanının Truvalı kahramanı.
Sezar, Bunu açıklamaya gerek yok.
Camilla, Troyalılar İtalya’ya girdiğince , onlara karşı kahramanca savaşarak ölen dişi savaşçı.
Penthesilea , Amazon kraliçesi; Ares’in kızı; Troyalılarla birliktesavaşırken Akhilleus tarafından
öldürülmüş.
Latinus, Latinlerin ilk kralı
Lavinia , Latinus’un kızı
Brutus, Bizim bildiğimiz değil, baskıcı Diktatör Tarquinius’u tahttan indirmiş bu.
Lucretia , Sextus Tarquinius tarafından tecavüze uğrayınca canına kıyan Romalı kadın.
Julia , Caesar’ın kızı ve Pompeius’un karısı
Marcia, Utica’lı Cato’nun karısı
Cornelia , Scipio Africanus’un kızı, Graccus’ların anası.
- Limbus Özel Ödülü:)
Selahaddin Eyyübi, Eyyubi devletinin kurucusu; 1174-1193 yılları arasında krallık yapmış, Kudüs’ü Haçlıların elinden kurtarmıştır.
- Filozoflar
Aristoteles, Aristoteles Dante’nin gözünde bilgiyi simgeler
Sokrates, (O kadar yazdım Felsefe kısmında, bir bakın zahmet olmazsa:)
Platon, Dante Sokrates ve Platon’u ahlak felsefesinin kurucuları sayıyormuş
Demokritos, Dünyanın atomdenilen küçük parçacıklardan (ve bir rastlantı sonucu) oluştuğunu öne
süren Yunan filozof
Diogenes, Sinop’ta yaşayan ünlü kinik filozof (Gölge etme, başka ihsan istemem)
Anaksagoras, Yunan filozof
Thales, İyonyalı filozofların ilki,
Empedokles Sicilvalı hekim ve filozof.
Heraklitos , Efesli filozof.
Zenon, Stoacı filozof
- Bilim adamları ve ozanlar
Dioskorides, Şifalı bitkilerle ilgili bir kitap yazan Yunan hekim ,
Orfeus, Yunan mitolojisinde çalgısıyla hayvanları büyüleyen, ölümü bile alt eden ozan.
Tullius, Marcus Tullius Cicero Dante’ nin ilk gençliğinden beri çok sevdiği Romalı yazar ve
konuşmacı.
Linus, Yunan mitolojisinin, Orfeus’la birlikte lirizmim simgesi ve kurucusu sayılan bir başka ozanı.
Seneca, Romalı filozof
Öklid, İskenderiyeli matematikçi
Batlamyus, İskenderiye yakınlarında doğan Yunan gökbilimci ve coğrafyacı
İbni Sina, İbni Sina = ünlü İslam hekimive filozofu,
Galen, Bergamalı hekim
İbn-i Rüşt, Aristoteles’in yapıtını yorumlayarak ortaçağ felsefesini ve bu arada Dante’yi etkilemiş olan İslam hekimi ve filozofu
- İsa’nın Kurtardıkları (İsmi geçenler) :
Adem, Kantoda ilk Ata olarak geçiyor,
Musa, Yasa koyucu uysal Musa olarak geçiyor, Musa’ya “Tanrının hizmetkarı”deniyormuş
İbrahim, Kantoda patriarch-baba- olarak geçiyor- çeviride peygamber-, İsrail oğulları İbrahim’den geldiği için. Bir de 19.yüzyılda uysal sıfatını İbrahim’e vermişler yorumcular. Ama sonra düzeltilmiş
Davut, Kantoda kral olarak geçiyor,
Yakup , Kantoda İsrail olarak geçiyor, tanrının askeri demekmiş, Penuel’de melekle güreştiği için bu ad verilmiş kendisine.
Rahel,ikinci kantoda anlattığım Yakup’un karısı, Yakup onun için 14 yıl çalıştığı için uğruna çok şeye katlanılan dişye tanımlanmış
Ayrıca Yakup’un babası (İshak) ve çocuklarını (12 erkek 1 kız) da kurtarıldığı ima edilmiş.
SAÇMANIN BAĞLADIKLARI 